Door Herman van den Bosch
Na vele decennia van roofbouw op de natuur, worden steeds vaker hersteloperaties uitgevoerd. Zo investeert de rijksoverheid de komende jaren €110 miljoen in natuurherstel van het IJsselmeer. Het IJsselmeer heeft van Europa de beschermde juridische status Natura 2000 gekregen om soorten als toppereend, brilduiker, grote zaagbek, nonnetje en vele andere te beschermen.
Een van de natuurherstelprojecten is de Wieringerhoek. Beschermde en bedreigde vogelsoorten zoeken dit gebied op, om in groepen van tienduizenden op het grote open water te rusten en voedsel te zoeken.
Nu zijn alle provincies langs het IJsselmeer op dit moment drukdoende met het opstellen van Regionale Energiestrategieën (RESsen) en ieder voor zich laat daarbij het oog vallen op de mogelijkheden van het IJsselmeer.
De provincie Noord Holland had al verschillende alternatieven ontwikkeld voor natuurherstel in de Wieringerhoek en zij heeft toen Deltares gevraagd een voorstel te ontwikkelen om de opwekking van elektriciteit door middel van zonnepanelen hierin te integreren. Deltares heeft voor dit doel de aanleg van zonneatollen bedacht, naast de natuureilanden die al in het oorspronkelijke herstelplan waren opgenomen. Onderstaande afbeelding laat zien hoe deze atollen eruit zou moeten komen te zien.
Het plan voorziet in een ophoging van de bodem in de atollen onder de zonnepanelen met lokaal sediment. Hierdoor kan het licht blijven doordringen tot aan de bodem. Dit is gunstig voor waterplanten, vis en mosselen. Er komt nogal wat bij kijken (vooral veel geld) en daarom wordt op typisch Nederlandse manier voorgesteld om een pilotproject uit te voeren. Onderstaande afbeelding laat zien hoe de atollen de kust vanaf Den Oever tot Medemblik gaan bepalen.
Bij alle landelijke en regionale natuur- en milieuorganisaties is dit plan ver in het verkeerde keelgat geschoten. Zoals gezegd, in dit deel van het IJsselmeer is vooral open water nodig. Het siert deze organisaties dat zij een alternatief hebben ontwikkeld: Binnendijkse achter-oevers met natuur en zonnepanelen in de Wieringermeerpolder. Zie de tekening bij de aanhef van dit artikel.
Het alternatief voorziet in zoet-zoutwaterovergangen met open verbindingen naar het achterland voor de in- en uitstroom van water, voedingsstoffen en vissen. Binnendijkse achter-oevers met natuurlijk waterpeil in de Wieringermeer tussen Den Oever en Medemblik creëren een paai- en opgroeigebied voor jonge vis en leefruimte voor vogels. Én, er is ruimte voor zonnepanelen: de eerste berekeningen laten zien dat hiermee 875 gigawattuur aan zonne-energie kan worden geproduceerd.
Er moeten mij twee dingen van het hart. Het is evident dat het samengaan van de twee milieubelangen (herstel natuur IJsselmeer, opwekken schone energie) op gespannen voet staan. Vinden van een oplossing waarbij beide samengaan, is noodzakelijk. Ik begrijp daarom zo’n provinciebestuur niet, dat aan een ingenieursbureau om één oplossing vraagt in plaats van dat het een hacketon van deskundigen organiseert om alle potentiële oplossingen voor dit probleem te inventariseren en te vergelijken. Uiteraard uitgaande van een aantal randvoorwaarden als essentiële natuurwaarden, op te wekken hoeveelheid energie en kosten. Daarna kan ‘het volk’ beslissen.
In de tweede plaats, lijkt het IJsselmeer opgenomen te worden in wel zeven RESsen. Friesland is al begonnen aan de aanleg van het enorme windpark Fryslân bestaande uit 89 turbines van 4,3 megawatt (MW) dat op jaarbasis 1.500 gigawattuur gaat produceren. Dit is 1,2% van het Nederlandse elektriciteitsverbruik en komt overeen met het verbruik van ongeveer 500.000 huishoudens. Het zou een uitermate voor de hand liggende oplossing zijn om tussen deze windmolens een al even gigantisch complex van drijvende zonnepanelen aan te leggen. Als de zeven provincies een taakgroep hadden ingesteld om samen naar de afweging van de verschillende milieubelangen in het IJsselmeer te bekijken, dan had een oplossing als deze wellicht komen bovendrijven.